10 Οκτωβρίου 2018. Τρεις μετανάστριες στον Έβρο. Δεμένες πισθάγκωνα βρίσκονται να κείτονται νεκρές φέροντας τραύματα από μαχαίρι στο πάνω μέρος του λαιμού.
21 Σεπτεμβρίου 2018. Ζακ Κωστόπουλος/ Zackie Oh στην Ομόνοια. Δολοφονείται από άγριο ξυλοδαρμό που δέχτηκε από νοικοκυραίους και αστυνομικούς γιατί ήταν όλα όσα μισούνε.
Και η λίστα συνεχίζεται εντός και εκτός του ελλαδικού χώρου. Και αυτά είναι μονάχα μερικά από τα γεγονότα που κατάφεραν να γνωστοποιηθούν.
Τον τελευταίο καιρό, όλο και συχνότερα έρχονται στην επιφάνεια περιστατικά έμφυλης βίας, περιστατικά με γυναίκες δολοφονημένες, κακοποιημένες ή βιασμένες. Και όλο και συχνότερα, παρακολουθούμε τα ΜΜΕ, τους επίσημους πλέον διαμορφωτές της «κοινής γνώμης», να «εκπλήσσονται», να «σοκάρονται», να μένουν άφωνοι μπροστά στην «πρωτοφανή βία που συντάραξε την τοπική κοινωνία». Φυσικά, για όλους και όλες εμάς που δε ζούμε σε κάποιο παράλληλο σύμπαν, τα περιστατικά αυτά δεν αποτελούν παρά μόνο τις πιο κραυγαλέες περιπτώσεις μιας πραγματικότητας που βιώνουμε καθημερινά. Μιας πραγματικότητας που δείχνει ξεκάθαρα, σε όποιον δεν εθελοτυφλεί, ότι, παρά τις φανφάρες περί ισότητας και δικαιωμάτων, η πατριαρχία είναι ακόμη εδώ, και πολλές φορές είναι δολοφονική.
… «μήπως την κούνησε κι αυτή την ουρά της;»….
Κατά κανόνα, η πρώτη αντίδραση μόλις γίνεται γνωστός ένας βιασμός είναι να κατηγορηθεί το θύμα. «Τι φορούσε;», «είχε πιει;», «γιατί ήταν μόνη της βραδιάτικα;»«μήπως τον προκάλεσε;», «τι δουλειά είχε μαζί του;», «έχει πάει με πολλούς;», «γιατί δεν αντιστάθηκε περισσότερο;», «πόσο ξεκάθαρα το είπε το όχι;» είναι οι πρώτες ερωτήσεις που θα ακούσει κανείς όταν το ζήτημα του βιασμού έρχεται στο προσκήνιο. Στην περίπτωση δε της Ελένη Τοπαλούδη στη Ρόδο, η ελληνική κοινωνία έδωσε ρεσιτάλ: τα σόσιαλ μίντια οργίασαν περνώντας τη κοινωνική, προσωπική και σεξουαλική ζωή της κοπέλας από κόσκινο, ενώ τα ΜΜΕ έκαναν πάρτι πατώντας πάνω στο πτώμα της, εκμεταλλευόμενα τον πόνο και το πένθος των δικών της ανθρώπων προκειμένου να χτυπήσουν τηλεθέαση. Ήταν μια περίπτωση ενδεικτική του πώς αντιδρά ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας σε τέτοια περιστατικά: οι κανίβαλοι έσπευσαν να κατηγορήσουν το θύμα (επειδή ήταν μόνη της με δύο άντρες, επειδή ήταν αντιρατσίστρια και ο ένας βιαστής αλλοδαπός κοκ), οι υποκριτές έσπευσαν να αποδείξουν ότι το θύμα ήταν μια ήσυχη κοπέλα (εμφανέστατα υπονοώντας ότι στην αντίθετη περίπτωση ο βιασμός και οι δολοφονία θα ήταν πιο αναμενόμενες και λιγότερο κατακριτέες πράξεις),ενώ ευτυχώς υπήρξαν και ορισμένες φωνές που υψώθηκαν κατηγορώντας τους δράστες και υπερασπίζοντας το δικαίωμα της νεκρής πλέον γυναίκας στην αξιοπρέπεια.
… «ε, εντάξει, άντρας είναι, τι να κάνει κι αυτός;»…
Μετά τη στοχοποίηση και την ενοχοποίηση του θύματος, σειρά έχει συνήθως η δικαιολόγηση του θύτη. «Είχε πιει, δεν ήξερε τι έκανε», «τον προκάλεσε, πόσο ν’ αντισταθεί κι αυτός», «άντρας είναι, θα σηκώσει και χέρι καμιά φορά», κτλ είναι οι πιο συνηθισμένες αηδίες που ακούγονται προκειμένου να δικαιολογηθούν τ’ αδικαιολόγητα. Φράσεις και λέξεις που ακούμε από μικρά παιδιά, από το ίδιο μας το σπίτι, εκεί που μας μαθαίνουν πώς υποτίθεται ότι πρέπει να είναι τα κοριτσάκια και πώς τα αγοράκια. Φράσεις δήθεν αθώες, που τις ακούμε καθημερινά σε συζητήσεις, ενδεικτικές μιας ολόκληρης νοοτροπίας που θέλει τις γυναίκες να μην δικαιούνται να ορίσουν οι ίδιες το σώμα τους, ενώ αντίθετα δίνει στους άντρες το ελεύθερο να φερθούν όπως θέλουν, χωρίς να φοβούνται ότι θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν την απαξίωση και την περιφρόνηση του κοινωνικού τους περίγυρου.
… «άμα δηλαδή σε βιάσει κανας πακιστανός, τι θα κάνεις;»…
Και ενώ κατά κανόνα η δικαιολόγηση του θύτη είναι ψηλά στις προτεραιότητες της ελληνικής κοινωνίας όταν προκύπτει ζήτημα έμφυλης βίας, βλέπουμε ότι ο κανόνας αυτός έχει μια πολύ συνηθισμένη εξαίρεση. Πρόκειται φυσικά για την περίπτωση που ο δράστης είναι αλλοδαπός, και ειδικότερα όταν είναι πρόσφυγας ή μετανάστης. Εκεί ξαφνικά τα «άντρας είναι», «παρασύρθηκε», «είχε πιει», «ας μη φάει τα νιάτα του στη φυλακή για ένα στιγμιαίο λάθος» κλπ μετατρέπονται ως διά μαγείας σε «είναι στην κουλτούρα τους», «ας πάει στη χώρα του να τα κάνει αυτά» και «όλοι αυτοί οι ξένοι έτσι είναι». Και κάπως έτσι είδαμε τον έναν βιαστή και δολοφόνο της Ελένης Τοπαλούδη, που τυχαίνει να είναι έλληνας, να περιγράφεται ως γόνος καλής οικογένειας αρχικά, και ως μετανιωμένο απολωλός πρόβατο στη συνέχεια, ενώ αντίθετα ο αλλοδαπός βιαστής και δολοφόνος περιγράφτηκε ως αλβανός (και όχι ομογενής βορειοηπειρώτης) που παρέσυρε τον έλληνα συνεργό του. Προφανώς, η διαφορά στην εθνικότητα μεταξύ των δραστών είναι για ορισμένους πιο σημαντική από το κοινό τους στοιχείο: ότι είναι και οι δύο βιαστές και δολοφόνοι.
… «ε, καλά τώρα, μ’ αυτήν θ’ ασχολούμαστε;»…
Και αν ο αριθμός των ανθρώπων που κρίνουν τους δράστες έμφυλης βίας με βάση τις ρατσιστικές τους αντιλήψεις είναι μεγάλος, ο αριθμός των ανθρώπων που κρίνει τα θύματα με βάση τις ίδιες αντιλήψεις είναι ακόμη μεγαλύτερος, Ένας απ’ τους λόγους που τα περισσότερα περιστατικά έμφυλης βίας δεν βγαίνουν στην επιφάνεια είναι η απαξίωση με την οποία αντιμετωπίζονται πολλές φορές τα θύματα, και ιδίως αυτά που δεν ανταποκρίνονται στην εικόνα της απλής, συνηθισμένης γυναίκας. Πόσοι θα ασχοληθούν αν το θύμα μιας κακοποίησης ή ενός βιασμού είναι μετανάστρια; Ελάχιστοι. Πόσο χώρο μπορεί να διαθέσει η ειδησεογραφία για τρεις μετανάστριες που βρέθηκαν σφαγιασμένες στον Έβρο; Ελάχιστο. Γιατί να ασχοληθούμε με μια άστεγη που αμύνθηκε απέναντι στο βιαστή της και τώρα σαπίζει στη φυλακή; Αφού έκανε ναρκωτικά και είχε μπλέξει με κακές παρέες, ποιος της φταίει; Για την πλειοψηφία της κοινωνίας, οι μετανάστριες, οι φτωχές, οι άστεγες, οι χρήστριες ουσιών, οι φυλακισμένες, οι τρανς, όλες όσες δεν ταιριάζουν στην «κανονικότητά» τους είναι αδιάφορες, ενώ η κακοποίηση ,ή ακόμη και η δολοφονία τους, είναι απλώς μια ακόμη είδηση απ’ αυτές που περνάνε «στα ψιλά».
… «αυτό δηλαδή τώρα θεωρείται βιασμός;»…
Ο πιο εύκολος τρόπος να αποφύγεις να αντιμετωπίσεις ένα δυσάρεστο γεγονός είναι να το απονοηματοδοτήσεις. Και αυτό ακριβώς είναι που συμβαίνει κατά κόρον στις περιπτώσεις βιασμών. Από την αστυνομία και τη Δικαιοσύνη, μέχρι τους απλούς καθημερινούς ανθρώπους γύρω μας, η προσπάθεια να επιστρατευτεί κάθε είδους τέχνασμα προκειμένου ο βιασμός να μην θεωρηθεί βιασμός είναι κάτι παραπάνω από εμφανής. Ας το ξεκαθαρίσουμε μια και καλή: ανεξάρτητα από το νομικό πλαίσιο της κάθε χώρας και της κάθε εποχής, ο ορισμός του βιασμού είναι πολύ απλός. Βιασμός είναι το μη συναινετικό σεξ. Οπότε, ναι, αν κάποια φοράει προκλητικά ρούχα και δεν συναινέσει, είναι βιασμός. Αν κάποια έχει πιει και δεν συναινέσει, είναι βιασμός. Αν κάποια θέλει να κάνει σεξ, αλλά όχι με το συγκεκριμένο άτομο, είναι βιασμός. Αν κάποια είναι ναρκωμένη, είναι βιασμός. Αν μία εκδιδόμενη δεν θέλει για πελάτη της ένα συγκεκριμένο άτομο και αυτό την εξαναγκάσει σε σεξ, είναι βιασμός. Και ναι, αν μια παντρεμένη εξαναγκαστεί να κάνει σεξ με τον άντρα της, πάλι βιασμός είναι. Τα ρούχα, η κατανάλωση αλκοόλ, η χρήση ουσιών, η διάθεση για σεξ, η ιδιότητα της εκδιδόμενης, το πλαίσιο μιας σχέσης ή ενός γάμου δεν μπορεί να αποτελεί δικαιολογία για κανένα κάθαρμα που θέλει να επιβάλλει τις ορέξεις του πάνω μας.
Να ορθώσουμε το ανάστημά μας απέναντι στην πατριαρχία
Το γυναικείο σώμα δεν είναι ιδιοκτησία του πατέρα, του συζύγου ή κανενός άλλου. Δεν χρειαζόμαστε την άδεια κανενός για να έχουμε ερωτικές σχέσεις. Δεν είμαστε υποχρεωμένες να ντυνόμαστε «σεμνά» ή να κοιτάμε χαμηλά για να μη μας βιάσουν. Κάνουμε ξεκάθαρο εδώ και τώρα ότι είναι δικαίωμά μας να ντυνόμαστε όπως γουστάρουμε, να φερόμαστε όπως γουστάρουμε, να πίνουμε όσο γουστάρουμε και τίποτα από αυτά να μην δικαιολογεί τους βιαστές μας. Τίποτα από αυτά να μην μας κάνει να σφίγγουμε τα κλειδιά στο χέρι όταν γυρνάμε σπίτι. Τίποτα από αυτά να μην θέτει την ζωή μας σε κίνδυνο.
Να σταθούμε δίπλα στα θύματα της έμφυλης βίας. Να υπερασπιστούμε το αυτονόητο που λέει ότι το σώμα μας ανήκει σε μας τις ίδιες και μόνο. Να σπάσουμε τη σιωπή και τη συγκάλυψη. Να γίνουμε η φωνή όσων δεν μπορούν να υψώσουν τη δική τους.
ΝΑ ΤΣΑΚΙΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΟΥ ΤΗ ΓΕΝΝΑ.
ΜΕΧΡΙ ΤΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΜΕΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΚΑΙ ΙΣΟΤΗΤΑΣ
Κατάληψη Ελαία